De invloed van eenzaamheid op het lichaam
Meer dan één miljoen Nederlanders heeft er last van, maar slechts een deel daarvan spreekt het uit. Eenzaamheid is een verborgen probleem met een lichamelijke, sociale en psychologische oorzaak. Gelukkig is er wat aan te doen.
We kennen allemaal het beeld van een eenzame oudere in het verzorgingshuis. Hij is niet meer mobiel, zijn partner is overleden en zijn familie woont ver weg. “Hoewel eenzaamheid niet per se een leeftijdsgebonden probleem is, kunnen een opeenstapeling van lichamelijke, sociale en psychische veranderingen het wel in de hand werken”, zegt klinisch psycholoog Frans Hoogwegt. “Wanneer je ouder wordt, krijg je te maken met verlies van hersenfuncties. Het brein wordt kwetsbaarder. Dit brengt met zich mee dat ouderen minder in staat zijn om zich aan te passen. Bij een grote levensveranderende gebeurtenis kan het zijn dat het je niet meer lukt om aan jouw nieuwe leven te wennen. Denk aan het overlijden van een partner. Dat kan resulteren in minder goede zelfzorg van de alleenstaande oudere die achterblijft.” Daarnaast hebben ouderen vaker te maken met chronische ziekten en medicatie, wat soms ook een negatief effect heeft op het aanpassingsvermogen.
Samen eten
Naast veranderingen van het aanpassingsvermogen spelen sociale veranderingen een rol bij eenzaamheid van ouderen. “Bekende voorbeelden zijn het verlies van familie en vrienden en ver weg wonende kinderen terwijl de mobiliteit afneemt. Een gebrek aan sterke relaties kan leiden tot eenzaamheid.” We zien dus dat lichamelijke, sociale en psychische gezondheid invloed heeft op de mate van eenzaamheid. Maar andersom geldt hetzelfde: eenzaamheid kan ook leiden tot lichamelijke of psychische klachten. “Zo kun je moeite hebben met eten door een niet-vertrouwde omgeving, zoals het verzorgingshuis, of een gebrek aan sociaal contact tijdens het eten. Dat kan leiden tot ondervoeding.”
Fysiek kwetsbaarder
“Uit onderzoek blijkt dat eenzaamheid en een gebrek aan hechte, liefdevolle relaties de kans op een goed herstel na bijvoorbeeld een hartinfarct kunnen verminderen. Oudere alleenstaande mannen zijn daarin een kwetsbare groep: bij hen zien we een verband tussen de mate van eenzaamheid en hun levensverwachting. Door eenzaamheid word je dus ook fysiek kwetsbaarder. Een ziekte slaat harder toe en het herstel bij een chronische ziekte wordt erdoor bemoeilijkt.” Vandaar dat psychologen in Máxima MC nauw betrokken zijn bij het revalidatieproces van patiënten.
Tips
Het bestrijden van eenzaamheid verloopt voor iedereen anders. Toch zijn er ook algemene tips te geven.
- Onderhoud je sociale netwerk
Denk daarbij zeker ook aan de sociale contacten die zich dichtbij bevinden, zoals de buren. - Oefen eenvoudige gesprekken
Maak bijvoorbeeld een praatje bij de bakker. Het is een eerste stap tot het verkrijgen van nieuwe sociale contacten. - Probeer je om anderen te bekommeren
Sterke relaties hebben een grote impact op het aanpassingsvermogen en daarmee op het risico op eenzaamheid. Maar deze relaties blijven alleen bestaan als beiden hun aandacht voor elkaar onderhouden. - Zoek naar (gemeentelijke) initiatieven
In veel gemeenten worden initiatieven georganiseerd waar inwoners elkaar kunnen ontmoeten. Een voorbeeld is SWOVE in Veldhoven. Zij bieden ouderen onder andere de mogelijkheid om gezamenlijk een warme maaltijd te eten. - Help een ander
Voor veel eenzame mensen is de drempel hoog om naar de huisarts te gaan. Daarom is het van belang dat juist de mensen in de woonomgeving hier actief op letten en eventueel het gesprek aangaan. Ook hulpverleners als de wijkverpleging kunnen bijdragen aan tijdige signalering van eenzaamheid.