Aandoeningen aan de bijnieren

De bijnieren zijn twee kleine organen die als kapjes op de nieren liggen. Ze zijn hiervan gescheiden door vetweefsel. Een bijnier bestaat uit een binnenste gedeelte (merg) en een buitenste gedeelte (schors).

Het bijniermerg produceert twee hormonen die belangrijk zijn voor de regulatie van onder andere de bloeddruk: adrenaline en noradrenaline. De schors is opgebouwd uit drie zones die elk een eigen functie hebben. De buitenste zone produceert hormonen die invloed hebben op de mineraalhuishouding. De middelste zone produceert glucocorticoïden (onder andere cortisol), die onder andere invloed hebben op de vetverdeling, ontstekingen onderdrukken en glucose vormen. De binnenste zone zorgt voor zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtshormonen.

De volgende aandoeningen zijn het gevolg van problemen in de bijnier:

Feochromocytoom

Een feochromocytoom is een gezwel dat ontstaat in het bijniermerg en dat te veel van de stresshormonen adrenaline en/of noradrenaline produceert. Klachten die hierbij passen zijn hoge bloeddruk, hoofdpijn, duizeligheid en transpireren. De behandeling bestaat meestal uit het weghalen van de complete bijnier tijdens een operatie.

Ziekte van Addison

Uitval van bijnierschors, waardoor de bijnierschors onvoldoende corticosteroïden aanmaakt, leidt tot de ziekte van Addison. Deze uitval kan bijvoorbeeld ontstaan als gevolg van een auto-immuun reactie tegen de bijnierschors. Klachten die hierbij horen zijn: een bruine verkleuring van uw gezicht, handlijnen en tandvlees, algehele moeheid en zwakte, gewichtsverlies, lage bloeddruk en chronische diarree. De behandeling bestaat uit het aanvullen van de hormonen die u tekort komt.

Syndroom van Cushing

Het syndroom van Cushing ontstaat wanneer de bijnieren teveel glucocorticoïden aanmaken. Dit kan een gevolg zijn van een storing (bijvoorbeeld een tumor) in de hypofyse of in de bijnieren zelf. Een veelvoorkomende klacht is een typische vetverdeling; veel vetopstapeling ter hoogte van de buik, terwijl de armen en benen slank zijn. Daarnaast komen symptomen als een rond opgeblazen gezicht, een dunne en kwetsbare huid en verlies van spierkracht voor. De behandeling hangt af van de precieze oorzaak, maar is vaak een operatie om de storing (tumor) in de hypofyse of in de bijnieren te verwijderen.

Syndroom van Conn

Het syndroom van Conn is een gevolg van overmatige productie van hormonen die invloed hebben op de mineraalhuishouding, en daarmee op de bloeddruk. Klachten die hierbij passen zijn: moeheid, spierzwakte, spierkramp, overmatige dorst, hartkloppingen en tintelingen in voeten en handen. De behandeling is afhankelijk van de oorzaak. Wordt de ziekte van Conn veroorzaakt door een gezwel in de bijnier dan haalt een chirurg de bijnier in zijn geheel weg. De andere bijnier neemt de functie bijna altijd over. Als er sprake is van te hard werkende bijnieren dan bestaat de behandeling uit het krijgen van medicijnen.

Kwaadaardig gezwel in bijnierschors

Er kan ook een kwaadaardig gezwel ontstaan in de bijnierschors, een adrenocorticaal carcinoom. Afhankelijk van de tumor kan deze ook teveel glucocorticoïden, mineralocorticoïden en/of geslachtshormoon produceren. De symptomen kunnen daarom een combinatie zijn van die van bovengenoemde aandoeningen.

Onderzoek

Er zijn veel verschillende onderzoeken mogelijk om tot de diagnose van een bijnieraandoening te komen. In veruit de meeste gevallen wordt er bloed- en urineonderzoek gedaan. Deze onderzoeken kunnen aantonen of er problemen zijn met de aanmaak van hormonen door de bijnieren.

Daarnaast wordt er soms aanvullend onderzoek verricht, zoals:

  • Bij een ACTH-stimulatietest wordt er eerst bloed afgenomen, waarna via een injectie de stof ACTH bij u wordt ingespoten. Deze stof stimuleert uw bijnieren om tijdelijk extra cortisol aan te maken. Daarna wordt er opnieuw bloed afgenomen. Door te kijken hoe uw bijnieren reageren op ACTH kan de arts zien of ze goed werken.
  • Een echo, CT-scan of MRI-scan kan uitgevoerd worden om een gezwel te lokaliseren.

Verantwoordelijke specialist

Prof. Dr. H. Haak is gespecialiseerd in aandoeningen aan de bijnieren. Hij ziet in dit kader mensen vanuit regio Eindhoven én van ver daarbuiten.

Lees meer

Lees meer over aandoeningen aan de bijnieren op BijnierNET, een platform voor zorgaanbieders, patiënten, mantelzorgers en geïnteresseerden rondom bijnieraandoeningen.