Diabetesgame verleidt young seniors tot een gezonde leefstijl
Nederland kent naar schatting één miljoen patiënten met diabetes, waarvan negentig procent type 2. Regelmatig bewegen en gezond eten kan klachten en latere complicaties van diabetes voorkomen. Toch blijkt het niet gemakkelijk te zijn om een andere leefstijl aan te nemen. “De wil tot verandering is er, volhouden is echter een groot probleem”, vertelt internist prof. dr. Harm Haak van Máxima MC. “Mensen zitten vaak vast in hun patronen en gewoontes. Na enige tijd valt men daar weer in terug,” vertelt Haak. Diabetesgame ‘SugarVita’ dat binnenkort op de markt komt, brengt hier verandering in en verleidt patiënten met diabetes tot een blijvend gezonde leefstijl. Anne Maas promoveert op woensdag 6 september op de ontwikkeling van SugarVita aan de TU Eindhoven (TU/e).
Diabetes Mellitus is een stofwisselingsziekte met teveel glucose in het bloed. Glucose is een vorm van suiker, diabetes wordt in de volksmond ook wel suikerziekte genoemd. Het hormoon insuline speelt een sleutelrol bij het op peil houden van de hoeveelheid glucose in het bloed, en dus bij diabetes. Insuline wordt gemaakt in de alvleesklier. Bij diabetes produceert de alvleesklier onvoldoende insuline of is het lichaam er onvoldoende gevoelig voor, waardoor het lichaam de bloedsuiker (bloedglucose) niet stabiel weet te houden.
Met de patiënt mee naar huis
De leefstijl van de patiënt heeft veel invloed op de hoeveelheid glucose in het bloed. Regelmatig bewegen, niet te veel koolhydraten in de voeding en niet te veel stress maken veel verschil. Internist Haak, die dagelijks diabetespatiënten in zijn spreekkamer ziet, begon tien jaar geleden met zijn zoektocht naar een manier om zijn patiënten te verleiden tot een gezonder leven. “Vanuit mijn spreekkamer dacht ik: zolang de patiënt in mijn spreekkamer is, is hij voldoende gemotiveerd om zijn leefstijl te veranderen. Maar hoe houden we dat samen vast? Ik besefte dat we als het ware met de patiënt mee naar huis moesten gaan, een vorm van permanente begeleiding zonder onze tussenkomst moesten bieden.”
Serious game
TU/e-promovendus Anne Maas ontwikkelde in samenwerking met dokter Haak, een team van de TU/e, patiënten, diabetesverpleegkundigen, klinisch fysicus Carola van Pul en het klinisch laboratorium van MMC de zogeheten Eindhoven Diabetes Educatie Simulator (E-DES), waarmee kan worden voorspeld welk effect voeding, beweging, stress en ingenomen medicatie hebben op iemands bloedsuiker. Maas: “Dat was de basis, maar van alleen grafieken wordt niemand gemotiveerd om te veranderen.” “Door de computerspellen als Grand Theft Auto, die in die tijd hun opkomst maakten, kwam ik op het idee een game te ontwikkelen. Daarom hebben we om de Diabetes Simulator heen een educatief spel ontwikkeld, gericht op het leven met diabetes. Daarmee konden we patiënten wél motiveren,” vertelt Haak. Anne Maas, Harm Haak en hun team bedachten SugarVita, een serious game om de eigen ziekte te leren kennen en voorspellen. Patiënten die gevangen zitten in een ongezonde leefstijl worden middels stimulering en beloning verleid tot een gezonder leven. Haak: “We willen de patiënt niet langer vertellen wat hij moet doen. Met het spel stellen we de patiënt in staat zelf de regie te pakken. Dat bespaart geld en biedt begeleiding op een beter niveau.”
Modern ganzenbord
Haak richt zich met het spel op young seniors, mensen tussen vijftig en de zeventig jaar oud, grotendeels met ‘leefstijlafhankelijke’ diabetes type 2. “Bij deze doelgroep is een drastische verandering van leefstijl lastig te realiseren, terwijl zij er juist zo veel baat bij kunnen hebben“. Onderzoek wees uit dat de doelgroep zowel geïnteresseerd was in ouderwetse bordspellen als in computerspelletjes op de tablet, dus combineerde het team van Haak die twee. “Het resultaat is een moderne variant op ganzenbord, waarbij spelers de juiste keuzes moeten maken om de bloedsuikerspiegel zo normaal mogelijk te houden. Patiënten kunnen het spel alleen of met meer mensen samen spelen op een iPad of andere tablet. Zo is het niet alleen leerzaam en leuk voor de patiënt zelf, maar bijvoorbeeld ook voor een familielid die de boodschappen doet,” vertelt Haak.
Minder zorgkosten
Patiënten hebben het spel mee bedacht en getest. Dankzij hen zijn ook de benodigde gegevens verzameld, waarmee de diabetes simulator semi-gepersonaliseerd is. Anne Maas: “Na invoer van verschillende persoonsgegevens als geslacht en lengte en gebruikte medicatie worden gegevens vergeleken met die van patiënten binnen eenzelfde categorie en kan in het spel het eigen ‘diabetesleven’ gevolgd worden. Deze manier van personaliseren is een grote stap vooruit ten opzichte van bestaande diabeteseducatie methodes, die altijd van de ‘gemiddelde diabetespatiënt’ uit gaan.” De testpatiënten beoordelen het programma als leerzaam en zouden het aanraden aan anderen. Naast de patiënt zelf is de eerstelijnszorg geholpen met deze digitale educatie. Haak: “Praktijkondersteuners en huisartsen kunnen patiënten met minder ondersteuning vooruit helpen, hetgeen zorgkosten en het aantal doorverwijzingen terugbrengt. Ik verwacht dus een terugloop in het aantal patiënten op onze poli te zien. Bovenal kan deze vorm van educatie de eerste lijn helpen om het groeiende aantal diabetespatiënten in de toekomst nog aan te kunnen.”
Personaliseren
Woensdag 6 september promoveert Anne Maas aan de TU/e als mede-ontwikkelaar van de Diabetes Simulator en daaraan gekoppelde diabetesgame SugarVita. Vervolgonderzoek moet uitwijzen of patiënten hun gezonde leefstijl ook door de jaren heen kunnen volhouden met behulp van de diabetessimulator. “We willen het programma doorontwikkelen zodat het binnen enkele jaren iemands eigen toekomstige waarden kan doorrekenen. Daarmee leert de patiënt het effect van een bepaalde leefstijl nog veel nauwkeuriger kennen en voorspellen,” vertelt Haak. Het team van Haak wil de huidige versie van het spel op korte termijn voor iedere diabetespatiënt toegankelijk maken. Daarvoor wordt momenteel naar financieringsmogelijkheden gezocht. Haak: “We werken eraan om SugarVita in 2018 beschikbaar te hebben.”